Ex-Proof Atmosferler
Patlayıcı bir ortam, yanıcı gazların, buharların, dumanların ya da tozun ortamdaki hava ile meydana getirdiği
bir karışım tarafından oluşur.
Eğer karışım (yanıcı malzeme / hava) doğru oranlara sahip ise, bir ateşleme kaynağı olabilir bir patlama meydana gelebilir.
Bir patlama yaratacak etmenler:
1. Hava (ya da hava içinde oksijen bulunması)
2. Yanıcı malzeme (madde)
3. Ateşleme kaynağı
Bir patlamanın önlenmesi için iki temel prensip bulunmaktadır ; birincil ve ikincil önlemler.
Birincil patlama koruması sadece şunlar ile elde edilebilir (bir ateşleyici kaynak mevcutken):
– Patlayıcı konsantrasyonunu sınırlamak için doğal ya da zorunlu havalandırmanın kullanılması
– Yanıcı malzemelerden kaçınılması (madde)
– Havada ağır gaz kullanılması (örn. Nitrojen).
Eğer bir alan içerisinde hala patlayıcı bir ortam yaratılabiliyorsa, patlamanın engellenmesinin tek yolu, Ateşleyici Kontrolüdür.
Ateşleyici Kaynağı Türü
– Sıcak yüzeyler
– Alevler ve sıcak gazlar
– Mekanik olarak üretilen kıvılcımlar
– Elektrikli teçhizat
– Geçici akımlar
– Statik elektrik
– Yıldırım düşmeleri
– Elektromanyetik dalgalar
– Optik radyasyon
– Ultrason
– Kimyasal reaksiyonlar
– İnsan (dolaylı olarak)
Patlayıcı ortamlarda kullanılmak için olan teçhizatın korunma teknikleri, sadece olası ateşleme kaynaklarının kontrol edilmesi (bertaraf edilmesi) ile söz konusu olur (İkincil patlama koruması).
Ex-Proof Ortamlar Nerelerdir?
– Başta alüminyum tozu ve parçacıkları olmak üzere, metal yüzey sürtünmeleri
– Petrol rafinerileri, kuyuları ve işleme santralleri
– Gaz boru hatları ve dağıtım merkezleri
– Baskı endüstrileri, kağıt ve tekstil
– Uçak yakıt dolumu ve hangarlar
– Kimyasal işleme santralleri
– Hububat taşıma ve depolama
– Atık su arıtma tesisleri
– Yüzey kaplama endüstrileri
– Yer altı kömür madenleri
– Doğramacılık alanları
– Şeker rafinerileri
– Tanklar / gemiler
– Güç santralleri
Potansiyel bir patlamanın meydana gelebileceği yerlerde, bu alanda olası bir patlama tehlikesi ile ilgili olarak kesin güvenlik seviyelerinin göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Dolayısıyla bu alanların, yanıcı malzemelerin mevcudiyeti dikkate alınarak Zone’lar halinde bölünmesi gerekmektedir.
|
Zone 0
|
Zone 1
|
Zone 2
|
|
Yanıcı gazın patlayıcı ortamının sürekli olarak ya da uzun süre veya sıklıkla mevcut olduğu bir yerdir.
|
Yanıcı gazın patlayıcı ortamının normal çalışma sırasında oluşabileceği bir yerdir.
|
Yanıcı gazın patlayıcı atmosferinin normal çalışma sırasında meydana gelmesi düşük bir ihtimaldir ancak meydana gelse bile çok kısa bir süreliğine bunun gerçekleştiği bir yerdir.
|
|
Zone 20
|
Zone 21
|
Zone 22
|
|
Patlayıcı bir toz ortamının sürekli olarak ya da uzun bir süre boyunca mevcut olduğu bir yerdir.
|
Patlayıcı toz ortamının normal çalışma sırasında meydana gelebileceği bir yerdir.
|
Patlayıcı toz ortamının normal çalışma sırasında meydana gelmesinin düşük bir olasılık olduğu, ama meydana gelse bile çok kısa bir süre olacağı bir yerdir.
|
Bir patlamanın gerçekleşebileceği bir yerdeki havanın içinde bulunan gazların tipik konsantrasyonu havada
%(Yüzde) olarak:
Ex-Proof AtmosferlerPatlayıcı bir ortam, yanıcı gazların, buharların, dumanların ya da tozun ortamdaki hava ile meydana getirdiği
bir karışım tarafından oluşur.
Eğer karışım (yanıcı malzeme / hava) doğru oranlara sahip ise, bir ateşleme kaynağı olabilir bir patlama meydana gelebilir.
Bir patlama yaratacak etmenler:
1. Hava (ya da hava içinde oksijen bulunması)
2. Yanıcı malzeme (madde)
3. Ateşleme kaynağı
Bir patlamanın önlenmesi için iki temel prensip bulunmaktadır ; birincil ve ikincil önlemler.
Birincil patlama koruması sadece şunlar ile elde edilebilir (bir ateşleyici kaynak mevcutken):
– Patlayıcı konsantrasyonunu sınırlamak için doğal ya da zorunlu havalandırmanın kullanılması
– Yanıcı malzemelerden kaçınılması (madde)
– Havada ağır gaz kullanılması (örn. Nitrojen).
Eğer bir alan içerisinde hala patlayıcı bir ortam yaratılabiliyorsa, patlamanın engellenmesinin tek yolu, Ateşleyici Kontrolüdür.
Ateşleyici Kaynağı Türü– Sıcak yüzeyler
– Alevler ve sıcak gazlar
– Mekanik olarak üretilen kıvılcımlar
– Elektrikli teçhizat
– Geçici akımlar
– Statik elektrik
– Yıldırım düşmeleri
– Elektromanyetik dalgalar
– Optik radyasyon
– Ultrason
– Kimyasal reaksiyonlar
– İnsan (dolaylı olarak)
Patlayıcı ortamlarda kullanılmak için olan teçhizatın korunma teknikleri, sadece olası ateşleme kaynaklarının kontrol edilmesi (bertaraf edilmesi) ile söz konusu olur (İkincil patlama koruması).
Ex-Proof Ortamlar Nerelerdir?– Başta alüminyum tozu ve parçacıkları olmak üzere, metal yüzey sürtünmeleri
– Petrol rafinerileri, kuyuları ve işleme santralleri
– Gaz boru hatları ve dağıtım merkezleri
– Baskı endüstrileri, kağıt ve tekstil
– Uçak yakıt dolumu ve hangarlar
– Kimyasal işleme santralleri
– Atık su arıtma tesisleri
– Yüzey kaplama endüstrileri
– Yer altı kömür madenleri
– Doğramacılık alanları
– Şeker rafinerileri
– Tanklar / gemiler
– Güç santralleri
Potansiyel bir patlamanın meydana gelebileceği yerlerde, bu alanda olası bir patlama tehlikesi ile ilgili olarak kesin güvenlik seviyelerinin göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Dolayısıyla bu alanların, yanıcı malzemelerin mevcudiyeti dikkate alınarak Zone’lar halinde bölünmesi gerekmektedir.
Bir patlamanın gerçekleşebileceği bir yerdeki havanın içinde bulunan gazların tipik konsantrasyonu havada
%(Yüzde) olarak:
ATEX Yönetmeliği– Ürün Yönetmeliği 1994/9/EC
– Kullanıcı Yönetmeliği 1999/92/EC
Ürün Yönetmeliği 1994/9/ECBu, 01/07/2003 tarihinden itibaren Avrupa’da zorunlu hale gelmiştir ve potansiyel olarak patlayıcı ortamlarda kullanılacak aparat ve koruyucu sistemler ile ilgili düzenlemeleri kapsamaktadır. Yönetmelik, 16 maddeye bölünmüş dört bölümden oluşmaktadır. Her bölümde, 7 modül içeren Ek I ila XI’ya referans yapılmıştır.
Tam versiyonu için lütfen http://ec.europa.eu/enterprise/atex/internationaldevelopment.htm adresini ziyaret ediniz.
|
|
94/9/EC Yönetmeliğinin İçeriği
|
||
|
Ana Bölüm
|
||
|
Bölüm
|
Madde
|
Başlık
|
|
I
|
1-7
|
Uygulama kapsamı, hizmete yerleştirilmesi ve malların serbest dolaşımı
|
|
II
|
8-9
|
Uygunluk değerlendirme prosedürleri
|
|
III
|
10-11
|
CE Uygunluk İşareti
|
|
IV
|
12-16
|
Sonuçlandırma hükümleri
|
|
Ekler
|
||
|
I
|
Aparat gruplarının kategoriler içinde sınıflandırılması için karar verme kriteri
|
|
|
II
|
Potansiyel olarak patlayıcı ortamlarda kullanılmak için olan aparat ve koruyucu sistemlerin kavranması ve inşası için önemli güvenlik ve sağlık gereklilikleri
|
|
|
III
|
Modül : EC – tip incelemesi
|
|
|
IV
|
Modül : Ürünün kalite garantisi
|
|
|
V
|
Modül : Ürünlerin denetlenmesi
|
|
|
VI
|
Modül : Tasarım ile uygunluk
|
|
|
VII
|
Modül : Ürünün kalite garantisi
|
|
|
VIII
|
Modül : İç ürün kontrolü
|
|
|
IX
|
Modül : Bireysel test
|
|
|
X
|
CE İşareti ve EC uygunluk sertifikasının içerikleri
|
|
|
XI
|
Test laboratuarlarının yetkilendirilmesi için üye devletler tarafından göz önünde bulundurulması gereken asgari kriterler
|
|
Aparatları / teçhizatı gruplar ve kategorilere ayıran 1994/9/EC Yönetmeliği
– Madencilik için uygulanan Grup I aparatlar / teçhizatlar
Bu grup M1 & M2 kategorilerine ayrılmıştır.
– Grup II aparatlar / teçhizatlar diğer tüm (yüzey) alanlara uygulanır.
Bu grup 1, 2, ve 3 kategorilerine ayrılmıştır.
|
Grup Madencilik Endüstrileri
|
Grup Normal Endüstriler (Gaz + Patlama Riski Taşıyan Tozlu Alanlar)
|
|||
|
Kategori
|
Kategori
|
Kategori
|
Kategori
|
Kategori
|
|
Çok yüksek koruma seviyesi
(2 arıza ile güvenli)
Patlayıcı ortam altında mutlaka işlevsel kalmalıdır.
|
Yüksek koruma düzeyi (1 arıza ile güvenli)
Patlayıcı ortam altında enerjisi kesilmiş
|
Çok yüksek koruma düzeyi (2 arıza ile güvenli)
|
Yüksek koruma düzeyi (1 arıza ile güvenli)
|
Normal koruma düzeyi (normal çalışma sırasında güvenli)
|
|
İşaretleme
|
||||
|
I M1
|
I M2
|
II 1 G (Gaz)
II 1 D (Toz)
|
II 2 G (Gaz)
II 2 D (Toz)
|
II 3 G (Gaz)
II 3 D (Toz)
|
Ex-Proof Elektrikli Teçhizat Kategorileri
|
ZONE
|
Teçhizat Kategorisi
|
Nasıl Uyumlu Olunacağı
|
Koruma gereklilikleri
|
|
2
|
3
|
||
|
1
|
2
|
Onaylanan bir kurumdan (DNV, Nemko, INERIS, vb.) EC – tip inceleme sertifikasının alınması | Üreticinin bir üretim kalite sistemine sahip olması ve Onaylanan bir Kurumdan bir Ürün Kalite Garantisi Beyanı edinmelidir. |
|
0
|
1
|
Onaylanan bir kurumdan (DNV, Nemko, INERIS, vb.) EC – tip inceleme sertifikasının alınması |
Ex-Proof Mekanik Teçhizat
|
ZONE
|
Teçhizat Kategorisi
|
Atex Yönetmeliği ile nasıl uyumlu olunacağı
|
|
2
|
3
|
Üretici tarafından doğrulanması ve Teknik Dosya sunulması için Üretici bir EC Uygunluk Beyanı düzenleyecek
|
|
1
|
2
|
Üretici tarafından doğrulanması ve Onaylanan Kuruma (Nemko, DNV, vb.) Teknik Dosya sunulması için Üretici bir EC Uygunluk Beyanı düzenleyecek
|
|
0
|
1
|
NB tarafından onaylanması için Üretici EC Uygunluk Beyanı düzenleyecek.
|
ATEX İŞARETİ
Ex-Proof Malzemeler İçin Sıcaklık Sınıflandırmaları |
|
Sıcaklık Sınıfı
|
Azami Yüzey Sıcaklığı
(asg. ortam sıcaklığında)
|
|
T1
|
450o
|
|
T2
|
300o C
|
|
T3
|
200o C
|
|
T4
|
135o C
|
|
T5
|
100o C
|
|
T6
|
85o C
|
Ex-Proof Malzemeler İçin Enerji Ve Gaz Sınıflandırması
|
Azami Ateşleme Enerjisi
|
Avrupalı Gruplar
|
A.B.D / Kanada Grupları
|
Gaz örn.
|
|
< 20 μ Joul
|
C
|
A
|
Asetilen, Karbon disülfür
|
|
< 20 μ Joul
|
B
|
Hidrojen
|
|
|
< 60 μ Joul
|
B
|
C
|
Etil eter, Etilen
|
|
< 180 μ Joul
|
A
|
D
|
Aseton, Bütan, Etanol, Benzin, Heksan, Metanol, Metan, Nafta, Propan
|
EX-PROOF ELEKTRİK MALZEMELERİ İLE İLGİLİ ESKİ VE GÜNCEL STANDARTLAR
|
Ex-Proof Elektrik Malzemeleri
|
||
|
EN (Eski)
|
EN (yeni)
|
|
|
Genel gereklilikler
|
EN 50 014
|
EN 60079 – 0
|
|
Alev Sızdırmaz Koruma Sınıfı “d”
|
EN 50 018
|
EN 60079 – 1
|
|
Basınç İle Sağlanan Koruma Sınıfı “p”
|
EN 50 016
|
EN 60079 – 2
|
|
Quartz Kum Dolumu İle Sağlanan Koruma Sınıfı“q”
|
EN 50 017
|
EN 60079 – 5
|
|
Yağ imersiyonu “o”
|
EN 50 015
|
EN 60079 – 6
|
|
Artırılmış Güvenlikli Koruma Sınıfı “e”
|
EN 50 019
|
EN 60079 – 7
|
|
İçsel Güvenlikli Koruma Sınıfı“i”
|
EN 50 020
|
EN 60079 – 11
|
|
Koruma türü “n”
|
EN 50 201
|
EN 60079 – 15
|
|
Enkapsülasyon Yöntemi İle Sağlanan Koruma Sınıfı “m”
|
EN 50 028
|
EN 60079 – 18
|
|
İçsel güvenlik sistemleri
|
EN 60079 – 25
|
|
|
ZONE 0 için elektrikli teçhizat
|
EN 50 284
|
EN 60079 – 26
|
|
İçsel olarak güvenli alan bus sistemleri
|
EN 60079 – 27
|
|
|
Optik radyasyon “op”
|
EN 60079 – 28
|
|
|
Azami Ateşleme Enerjisi
|
Avrupalı Gruplar
|
A.B.D / Kanada Grupları
|
Gaz örn.
|
|
< 20 μ Joul
|
C
|
A
|
Asetilen, Karbon disülfür
|
|
< 20 μ Joul
|
B
|
Hidrojen
|
|
|
< 60 μ Joul
|
B
|
C
|
Etil eter, Etilen
|
|
< 180 μ Joul
|
A
|
D
|
Aseton, Bütan, Etanol, Benzin, Heksan, Metanol, Metan, Nafta, Propan
|
Ex-Proof Motorlar İçin Standartlar
|
EN 1834 – 1
|
Gaz, grup II
|
|
EN 1834 – 2
|
Madenler, grup I
|
|
EN 1834 – 3
|
Toz, grup II
|
EX-PROOF ELEKTRİK MALZEMELERİNDE KULLANILAN KORUMA SINIFLARI
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
EN/IEC 60529’a göre Korumanın IP Derecesi
|
IP (1.RAKAM)
|
IP (2.RAKAM)
|
||
|
0
|
Koruma yok
|
0
|
Koruma yok
|
|
1
|
50 mm ya da daha büyük katı bir nesneye karşı korunmuş
|
1
|
Dikey olarak damlayan suya karşı korunmuş
|
|
2
|
12 mm ya da daha büyük katı bir nesneye karşı korunmuş
|
2
|
15 derece kaldırıldığında, dikey olarak damlayan suya karşı korunmuş
|
|
3
|
2,5 mm ya da daha büyük katı bir nesneye karşı korunmuş
|
3
|
60 derecelik bir açıya kadar su püskürmesine karşı korunmuş
|
|
4
|
1 mm ya da daha büyük katı bir nesneye karşı korunmuş
|
4
|
Tüm yönlerden su sıçramasına karşı korunmuş
|
|
5
|
Toz korumalı
|
5
|
Tüm yönlerden su püskürtmesine karşı korunmuş
|
|
6
|
Toz geçirmez
|
6
|
Tüm yönlerden güçlü su püskürtmelerine karşı korunmuş
|
|
7
|
150 mm ve 1000 mm’lik bir derinlik arasında sıvı içinde tutulmalara karşı korunmuş.
|
||
|
8
|
Su içinde uzun bir müddet kalma durumuna karşı korunmuş
|
||